Kişinin istediği zamanda istediği sayıda çocuk yapmasını sağlamak aile planlaması hizmetinin ana hedefidir. Yöntemler hakkında bilgilendirme ve yöntemlere ulaşımı kolaylaştırmak sağlık sisteminin ana görevlerinden biridir. İstenmeyen bir gebelikle karşılaşmak hem kadın hem erkek için yıpratıcı bir sorun olduğu gibi toplumsal bir sorundur aynı zamanda. Modern yöntemler hakkında bilgi vermek amacıyla hazırladığımız yazımızda genel bilgilendirme yapmayı hedefledik. Bu bilgiler doğrultusunda sağlık profesyonellerine danışarak size en uygun yöntemi seçebilirsiniz.
Prezervatif/Kondom
Prezervatif lateksten yapılmış ilişki sırasında erkek organına takılan esnek bir kılıftır. Erkek menisinin (boşalma sıvısı) Kadın hazinesine (vajinasına) dökülmesini önleyerek etki gösterir.
Boşalma öncesi sıvılarda da sperm olabileceğinden penisin vajinaya ilk temasından önce takılmalıdır.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önleyen tek yöntemdir.
Delik yırtık olmamasına, son kullanma tarihine ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.
Penis erkekte haldeyken prezervatif ucundaki küçük hazinenin havası boşaltıldıktan sonra penisin üzerini tamamen kaplayacak şekilde takılmalıdır. Boşalma sonrası penis ereksiyonunu tam kaybetmeden çıkarılmalıdır.
İlişki sırasında çıkması, delik, yırtık olduğunun farkedilmesi durumunda acil korunma yöntemlerinden biri uygulanmalıdır.
Ertesi Gün Hapı
Korunmasız bir ilişki gerçekleşmesi sonrasında kullanılabilecek bir yöntemdir. Korunmasız ilişki sonrası ne kadar erken alınırsa gebeliği önleme etkisi o kadar fazla olur. En geç 72 saate kadar alınabilir. Başarısızlık ihtimaline karşı bir ay sonra gebelik testi yapılmalıdır. Acil durumlarda kullanılabilecek etkin bir yöntem olsa da rutin kullanım haline getirilmemelidir. Bunun yerine uzun süreli etkin bir korunma yöntemi için kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmalıdır.
Doğum Kontrol Hapları
Hergün alınan haplar sayesinde yumurtlama baskılanır ve gebelik oluşması önlenir. Çok çeşitli doğum kontrol hapları mevcuttur. Kişinin yaşı, sağlık durumu, ihtiyacına göre kişiye özel doğum kontrol hapı seçilmelidir. Kullanmadan önce mutlaka kadın hastalıkları ve doğum uzmanına danışılmalıdır.
Toplum arasında doğum kontrol hapı hakkında yanlış inanışlar mevcuttur. Sanılanın aksine doğum kontrol hapları tüylenme yapmaz, kilo aldırmaz, yumurtalıkları tembelleştirmez, bırakıldıktan sonra kısırlığa yol açmaz.
Kullanılmaması gereken durumlar hekim tarafından belirlenir.
Aylık İğneler
Ayda bir kas içi enjeksiyon şeklinde uygulanan hormonal yöntemdir. Ayda bir kullanım pratiklik sağlar. Hap kullanmayı unutabileceğini düşünenler için uygun bir yöntemdir. Kullanılabilecek durumlar ve kullanılmaması gereken durumlar doğum kontrol hapıyla benzerdir ve mutlaka hekim değerlendirmesi sonrası başlanmalıdır.
3 Aylık İğneler
3 ayda bir kas içi enjeksiyon şeklinde uygulanan hormonal bir yöntemdir. Östrojen hormonu içermediğinden her yaş grubunda kullanılabilir. 3 ayda bir kullanım pratiklik sağlar. Mutlaka hekim kontrolü sonrasında başlanmalıdır. İlaç depo formunda olduğundan adet düzensizlikleri, adet seyrelmeleri, bir kaç enjeksiyon sonrası adetten kesilme görülebilir. Bu adet düzensizlikleri kişiye zarar vermez. Ancak hasta kullanım öncesi mutlaka bilgilendirilmelidir. Çünkü bazı kadınlar adet düzeni konusunda hassas olabilirler. Kullanımı bıraktıktan sonra etkisi bir süre daha devam edebilir ve birkaç ay daha gebeliği önleyebilir. Bu sebeple kullanım sonrası gebelik planlayanlar bir süre önce yöntemi terkedip başka bir methoda geçmelidirler.
Bakırlı Spiraller
Rahim içerisine yerleştirilen, genellikle T şeklinde, bakır sarılmış materyaldir. Salınan bakır sayesinde spermin ve yumurtanın ilerlemesini önler, yumurtlamayı kısmi baskılar ve rahime yerleşmeyi önler. Çok güçlü bir korunma yöntemidir. 5 yıllık ve 10 yıllık spiraller mevcuttur. Spiral çeşidi kadının sağlık durumu, korunmak istenen süreye göre seçilir. Spiral takılması çok kısa süren ağrısız ya da çok az sızı hissedilen bir prosedürdür. Adetli iken ya da gebelik olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda takılabilir. Adetli iken rahim ağzı yumuşak ve gevşek olduğundan takma işlemi daha kolay gerçekleşir. Spiral takılan %95 kadın herhangi bir problem yaşamazken sadece %5 kadında kanama fazlalığı, kasık ağrısı, yerinden kayma gibi problemler yaşanabilir. Bir kısmı tedaviyle bertaraf edilir. %2 gibi bir oranda spiral çıkarılmak zorunda kalınabilir. Görüldüğü üzere bu oran çok düşüktür. Nadir yaşanan bu durumlar spirale ihtiyacı olan kadını korkutmamalı doğru bilgiyi hekiminden öğrenmelidir.
Spiral ilişki sırasında her iki eş tarafından da kesinlikle hissedilmez.
Acil doğum kontrol yöntemi olarak da kullanılabilir. Yani korumasız bir ilişki sonrası 48 saat içerisinde takıldığında gebelikten yüksek oranda korur.
Hormonlu Spiral
Bakırlı spiraller gibi T şeklindedir. 5 yıllık bir spiraldir. Yavaş salınımla hormon salgılar. Rahim iç duvarında değişiklik yaratarak gebelik oluşmasını önler. Salınan bu hormon çok düşük düzeydedir ve kana yok denecek kadar az oranda geçer. Vücuda etkisi yoktur. Hormonlu spiral kanaması yoğun kadınlarda ve bazı özel durumlarda tedavi amacıyla da kullandığımız bir spiraldir. Adet aralarının uzaması ve uzun süreli kullanım sonrası adet görmemeye sebep olabilir. Ancak bu durum menopoz anlamına gelmez. Bu seyrek adet ya da adetsizlik durumu vücuda zarar vermez.
İmplant
Tüm dünyada kullanılan uzun süreli ve yüksek etkili doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Aktif olmayan kolun iç yüzüne deri altına yerleştirilir. Koruma süresi 3 yıldır. Takılma işlemi çok kısa süren basit bir işlemdir. Ergenlikten menopoza tüm yaş grubundaki kadınlara uygulanabilir. Doğum yapmış olmak gerekmez. Emziren anneler rahatlıkla kullanabilir. Sigara içenler kullanabilir. Cinsel isteksizlik yapmaz. Doğum sonrası 4. Haftadan itibaren uygulanabilir. Dogum kontrol hapları gibi unutma sorunu yoktur. Hekim tarafından takılıp hekim tarafından çıkarılabilir. Takılması için gebe olunmadığından emin olunması gerekir. Bu sebeple adetin ilk 5 günü içerisinde takılır. Adet düzensizliği yapabilir.Ancak bu durum kadın sağlığını olumsuz etkilemez.Bu bakımdan, kadınlar takılmadan önce mutlaka bilgilendirilmelidir.
Tüplerin Bağlanması
Başka çocuk istemediğine emin olan kadınlarda uygulanabilecek geri dönüşsüz bir yöntemdir. Sezaryen sırasında ya da karın içi yapılan herhangi bir operasyon sırasında uygulanabildiği gibi laparoskopik operasyonla sadece tüplerin bağlanması hedeflenebilir.
Yumurtalıktan rahime yumurtayı taşıyan kanalın bağlanmasıdır. Kadın Sağlığı üzerine kesinlikle hiç bir zararı yoktur. Daha sonrasında ağrı, adet düzensizliği, menopoz gibi bir durum oluşturması mümkün değildir. Tüpleri bağlanmış ve sonrasında çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar için iki yöntem vardır. Birincisi Tüplerin operasyonla açılmasıdır. Bu yöntem ile başarı şansı düşüktür. Tekrar açılan tüpün işlevi yetersiz kalabilmekte yada tekrar kapanmaktadır. İkinci yöntem tüp bebek uygulamasıdır. Tüp bebek uygulaması günümüz koşullarında rahatlıkla uygulanabilen, etkin ve ulaşılabilir yöntem olarak öne çıkmaktadır. Temelde gebe kalmaya ilgili bir problem olmadığından tüp bebek ile başarılı bir gebelik elde etmek diğer tüp bebek yöntemlerine göre daha kolaydır.
Vazektomi
Erkeklerin sperm taşıyan kanallarının bağlanarak meninin spermsiz olması sağlanır. Ürologlar tarafından uygulanan basit bir prosedürdür. Cinsel fonksiyonlarda bozukluk yaratmaz. Ejakülasyonda eskisi gibi aynı miktarda sıvı çıkar ancak içerisinde sperm yoktur. Geri dönüşsüz bir yöntemdir. Ancak fikir değiştirip tekrar çocuk arzu edenler tüp bebek ile çocuk sahibi olabilirler.
